Methodiek en presentatie
-
Het doel van Kans op werk is in beeld te brengen wat de mogelijkheden zijn van een gediplomeerde schoolverlater op de arbeidsmarkt op het niveau en in het verlengde van de gevolgde kwalificatie. De berekening gaat uit van een student die nu met de opleiding begint en die in de normale studieduur afrondt. Dus wat is de kans op werk over twee jaar bij een opleiding met een tweejarige opleidingsduur en wat is de kans over drie jaar bij een opleiding met en driejarige opleidingsduur, etc.
- Kans op werk helpt studenten die voor de keuze staan van een kwalificatie in het mbo. Kans op werk geeft informatie over het arbeidsmarktperspectief voor aankomende studenten in het mbo.
- Kans op werk geeft scholen informatie over de behoefte van de arbeidsmarkt aan gediplomeerden.
- Het bedrijfsleven heeft met Kans op werk een indicatie of er voldoende mbo-gediplomeerden op de arbeidsmarkt beschikbaar komen.
-
- (Aankomende) studenten, hun ouders, decanen
- (Georganiseerd) bedrijfsleven
- Onderwijs: vmbo-instellingen, mbo-instellingen
- Overige stakeholders, zoals UWV en gemeenten
- (Lokale) overheden en overige beleidsmakers
-
Wat is de definitie van Kans op werk?
De toekomstige Kans op werk op het niveau en in het verlengde van de gevolgde opleiding voor een recent gediplomeerde schoolverlater binnen een jaar na afstuderen. De Kans op werk is van toepassing op aankomende studenten die het komende studiejaar aan een opleiding beginnen en afronden na normale studieduur. Dus voor een tweejarige opleiding over twee jaar en voor een driejarige opleiding over drie jaar, etc. Kans op werk 2022 betreft de periode 2024 (voor tweejarige opleidingen) tot en met 2026 (voor vierjarige opleidingen).
Hoe is omgegaan met oude en nieuwe kwalificaties?
Kans op werk wordt bepaald op het niveau van kwalificaties. Uitgangspunt zijn de kwalificaties die in het schooljaar 2021/22 door de onderwijsinstellingen worden aangeboden. In de afgelopen jaren is er een groot aantal identieke kwalificaties met verschillende crebo’s ontstaan. Het genereren van beleidsinformatie wordt hierdoor bemoeilijkt. Er is een overzicht opgesteld van alle kwalificaties en deze zijn geclusterd naar verwantschap. Daardoor is nu zichtbaar welke oude en nieuwe crebo’s bij elkaar horen. De meest recente versie is samen opgesteld met de MBO Raad, Inspectie van het onderwijs, het ministerie van OCW, DUO en SBB.
De Kans op werk wordt uitgedrukt in een vijfpuntsschaal (goed, ruim voldoende, voldoende, matig, gering). Kans op werk wordt één keer per jaar, per kwalificatie, per arbeidsmarktregio bepaald.
Hoe is de regio voor Kans op werk bepaald?
De Kans op werk wordt per kwalificatie voor de afzonderlijke UWV-arbeidsmarktregio's bepaald. Dat betekent dat de Kans op werk niet specifiek betrekking heeft op een mbo-instelling, maar op de plaats waar studenten wonen en bedrijven zijn gehuisvest.
Daarbij is het dus voor mbo-instellingen van belang dat bij een analyse alle regio's dienen te worden betrokken uit het verzorgingsgebied waar de studenten wonen die desbetreffende opleiding volgen.
In 2022 zijn er 35 UWV arbeidsmarktregio's. Wijzigingen op deze indeling worden in de Staatscourant gepubliceerd.
De kans op werk wordt landelijk bepaald en voor de 35 arbeidsmarktregio's.
Hoe is Kans op werk bepaald?
SBB bouwt voort op de wijze waarop de kenniscentra Kans op werk bepaalden. SBB ontwikkelt deze door in een eenduidig en gezaghebbend model, zodat onderwijs en bedrijfsleven goed ondersteund worden bij de keuzes en afspraken die zij willen maken. Hierbij is gebruik gemaakt van de kennis en expertise van de onderzoekers en adviseurs die overgekomen zijn van de kenniscentra naar SBB. Daarnaast wordt SBB bij de doorontwikkeling van het model ondersteund door twee bureaus, Panteia en Etil. Beide organisaties hebben ruime ervaring op het gebied van zowel sectoraal als regionaal arbeidsmarktonderzoek.
Hoe is de vraag bepaald?
Met de vraag bedoelen we de vraag op de arbeidsmarkt naar recent gediplomeerden. De huidige vraag is de basis voor de toekomstige vraag. De huidige vraag wordt bepaald door het aantal vacatures voor een beroep in het verlengde van de opleiding dat geschikt is voor recent gediplomeerden en voor minimaal 12 uur per week. Om de vraag in beeld te brengen gebruikt SBB alle op internet gepubliceerde vacatures. De vacaturespider Jobfeed neemt een centrale plaats in om de totale vraag vast te stellen. Jobfeed registreert dagelijks alle vacatures en verzamelt deze in een bestand. Ook registreert Jobfeed specifieke kenmerken van elke vacature, zoals de functie waarvoor de vacature is, het gevraagde opleidingsniveau, de datum van verschijning en kenmerken van het vacaturestellende bedrijf, waaronder de bedrijfssector en de postcode. Om Jobfeed geschikt te maken voor onderzoeksdoeleinden heeft onderzoeksbureau Panteia weegfactoren vastgesteld, met als richtlijn het totale aantal extern geworven vacatures, zoals is vastgesteld door het CBS. Zo zijn de vacatures die niet via internet gemeld worden ook meegeteld bij de vraag. Jobfeed heeft een beroepenindeling met ruim 5.000 functienamen. Per kwalificatie is vastgesteld welke functienamen in het verlengde van de opleiding liggen. Groot voordeel van Jobfeed is dat de informatie up-to-date is en direct beschikbaar. Het aantal vacatures is gecorrigeerd met het aandeel dat geschikt is voor schoolverlaters.
Waarom een enquête onder leerbedrijven?
De enquête onder leerbedrijven die SBB bij 120.000 leerbedrijven in de zomer van 2021 heeft uitgevoerd, speelt een belangrijke rol. Omdat het leerbedrijven zijn, zijn ze goed op de hoogte van de inhoud en het niveau van de mbo kwalificaties en welke functies er zijn in het verlengde van de opleidingen.
In de enquête is onder andere gevraagd welk aandeel van de vacatures geschikt is voor mbo-schoolverlaters. Ook is gevraagd welke voorkeuren bedrijven hebben bij de opvulling van hun vacatures. Gaat de voorkeur uit naar een recent gediplomeerde, of een werknemer met specifieke werkervaring? Zo krijgen we inzicht in welke mate recent gediplomeerden concurrentie ondervinden van anderen die zich aanbieden op de arbeidsmarkt. Al deze uitkomsten vormen onderdeel van de methodiek.
Ook is in de enquête gevraagd hoeveel nieuwe medewerkers met een bepaalde kwalificatie bedrijven en instellingen hebben aangenomen zonder dat zij daarvoor extern hebben geworven. Dit aantal is opgeteld bij het aantal extern geworven vacatures.
Hoe is het aanbod bepaald?
Het huidige aanbod vormt de basis voor het toekomstige aanbod. Het aanbod bestaat uit recent mbo-gediplomeerden die instromen op de arbeidsmarkt en de overige werkzoekenden, baanwisselaars en nieuwkomers die zich aanbieden op de arbeidsmarkt.
Gediplomeerden die doorstromen (mbo-gediplomeerden die doorleren in een mbo- of hbo-opleiding) naar een vervolgopleiding behoren niet tot het aanbod. Deze gegevens over gediplomeerden zijn afkomstig van DUO (Dienst Uitvoering Onderwijs). Dit geldt ook voor gediplomeerden die blijven werken bij het leerbedrijf (bron: DUO Onderwijsonderzoek) en het aandeel gediplomeerden dat zich na diplomering vestigt als zelfstandige (bron: CBS). In het model is uitgegaan van de woonplaats van de gediplomeerde en is rekening gehouden met reisbewegingen tussen arbeidsmarktregio’s.
De groep overige werkzoekenden bestaat uit de groep werklozen die korter dan een half jaar bij UWV staan ingeschreven voor beroepen in het verlengde van de opleiding. Deze groep heeft een relatief kleine afstand tot de arbeidsmarkt en is zodoende concurrent voor recent gediplomeerden. Er is een koppeling gemaakt tussen de beroepen indeling van UWV en de huidige kwalificaties.
Prognose van de vraag
De prognose van de vraag is gebaseerd op de huidige vraag. Het Prisma-model van Panteia verfijnt de te verwachten groei en krimp van de verschillende bedrijfssectoren, landelijk en regionaal. Hiermee wordt recht gedaan aan de sectorale diversiteit. De prognoses zijn mede gebaseerd op verschillende bronnen, zoals CPB ramingen en de sectorale prognoses van UWV en branche organisaties. Deze ramingen vormen de basis voor de sectorale prognosemethodieken van Panteia/Etil die zijn gebruikt in het model Kans op werk. De vraag naar gediplomeerden is gebaseerd op de huidige vacatures. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van het vacaturemodel van Panteia dat per sector op basis van verwachte productiegroei en mobiliteit het totaal aantal vacatures schat.
Prognose van het aanbod
Voor de prognose van het aanbod is gekeken naar het aantal te verwachten gediplomeerden dat instroomt en de werkzame beroepsbevolking. Gekeken is naar de ontwikkeling van het aantal deelnemers en gediplomeerden in de afgelopen jaren en de verwachtingen ten aanzien van de populariteit van de opleiding en de arbeidsmarktinstroom. Als richtlijn zijn de referentie ramingen van het Ministerie van OCW gebruikt.
Hoe komt de kanstypering tot stand?
De confrontatie van de prognose van de vraag en de prognose van het aanbod leidt tot de bevinding wat de mogelijkheden zijn voor een schoolverlater om in te stromen in de arbeidsmarkt in het verlengde van de opleiding. De confrontatie levert een getalsmatige uitkomst. Deze zijn volgens een vastgestelde vijfpuntschaal omgezet in een typering. Kans op werk is een uitspraak bezien vanuit de positie van een schoolverlater.
De normering ziet er als volgt uit:
typering
gering
matig
voldoende
ruim voldoende
goed
veel minder vraag dan aanbod
minder vraag dan aanbod
vraag en aanbod zijn in evenwicht
meer vraag dan aanbod
veel meer vraag dan aanbod
Voor welke kwalificaties zet SBB het rekenkundige model in?
Om betrouwbare uitspraken te kunnen doen zijn er ondergrenzen vastgelegd voor het aantal vacatures en gediplomeerden per kwalificatie.
Voor de volgende kwalificaties hebben we de methodiek toegepast:
- op landelijk niveau voor kwalificaties met 75 tot 200 vacatures (landelijk)
- op districts1niveau voor kwalificaties met 200 tot 500 vacatures (landelijk)
- op regionaal niveau voor kwalificaties met 500 vacatures (landelijk) of meer
Als resultaten alleen op landelijk niveau zijn berekend, zijn deze doorvertaald naar de districten en die op districtsniveau naar de onderliggende regio’s. Dat betekent dat de tekens die op landelijk, respectievelijk districtsniveau ook in de onderliggende regio's worden gegeven.
Aanpassingen binnen de methodiek
In het ideale geval zouden we de kans op werk willen berekenen per kwalificatie en per regio. Dat kan alleen als er in een regio genoeg gediplomeerden en vacatures zijn om mee te kunnen rekenen. De ideale situatie is niet altijd van toepassing. Als we de kans op werk niet kunnen berekenen, dan gebruiken we een alternatieve manier om de indicator vast te stellen.
Als het niet mogelijk is om betrouwbare uitspraken over de kans op werk in de toekomst te doen, bieden we een alternatief om de kans op werk vast te stellen. De basis voor dit alternatief zijn de huidige kengetalen over vraag en aanbod. Het is niet mogelijk om de rekenkundige prognosemethodiek toe te passen. Op pragmatische wijze worden te verwachten toekomstige ontwikkelingen verwerkt. De alternatieve indicator bestaat uit twee categorieën (in plaats van vijf). De kans op werk voor deze kwalificaties is ruim voldoende of matig. Ook hier geldt dat de resultaten op landelijk niveau worden doorvertaald naar de onderliggende regio’s.
Als een opleiding vooral in de beroepsbegeleidende leerweg (bbl) wordt gegeven, dan is sprake van een uitzonderlijke situatie. Afhankelijk van het aandeel gediplomeerden dat blijft werken bij het leerbedrijf en o.a. de prognose voor de sector waarin de gediplomeerden werkzaam zijn, wordt de kans vastgesteld. Uit onderzoeken onder gediplomeerden is in het recente verleden vastgesteld welk aandeel van hen is blijven werken bij het leerbedrijf. Doorgaans is dit aandeel groot en de Kans op werk goed.
Kans op werk 2022 is de zevende actualisatie. Bij de start van SBB in 2015 is een methodiek ontwikkeld, in samenwerking met twee onderzoeksorganisaties. Regelmatig vindt overleg plaats met een onafhankelijke commissie2 van experts. De methodiek en de resultaten worden hier besproken. Jaarlijks brengt de commissie hierover een advies uit aan het bestuur van SBB. Naast bronnen als DUO, CBS, Jobfeed en CPB gebruikt SBB ter aanvulling en ter toetsing, indien deze beschikbaar zijn, resultaten van arbeidsmarktonderzoek van onze partners en branches. Dit heeft bijvoorbeeld geleid tot toetsing van vacaturegegevens en in bijzondere situaties, zoals bijvoorbeeld voor de Defensie opleidingen, tot een uitspraak op advies van experts.
-
Het resultaat voor Kans op werk is een typering van de kans op werk per kwalificatie en per regio. De typering bestaat uit een vijfpuntsschaal.
Wat betekent dit resultaat?
Een uitspraak kan bijdragen, naast andere bronnen, aan een beter inzicht in de arbeidsmarktrelevantie van een kwalificatie. Om hier een goed beeld van te krijgen is een meerjarige analyse van belang om conjuncturele ontwikkelingen te nuanceren.
De typering doet een uitspraak over de evenwichtssituatie tussen de vraag van de arbeidsmarkt en het aanbod van gediplomeerden. Als de kans gering is betekent dit dat er te veel gediplomeerden zijn in verhouding tot de vraag naar gediplomeerden op arbeidsmarkt. Bijvoorbeeld: voor de fictieve opleiding zweefvlieger worden 400 gediplomeerden jaarlijks opgeleid terwijl er jaarlijks op de arbeidsmarkt plaats is voor 100 gediplomeerden.
Daarnaast is het voor mbo-instellingen van belang dat bij een analyse alle regio's betrokken dienen te worden uit het verzorgingsgebied waar de studenten wonen die desbetreffende opleiding volgen.
Houdt de kanstypering rekening met regionale mobiliteit?
Gegevens over werkenden die buiten de regio werken worden verwerkt in de methodiek. Deze gegevens zijn afkomstig van het CBS.
Toelichtingen op de kansen
De resultaten van Kans op werk zijn opgenomen op de website van SBB, in de bijsluiter Studie in cijfers en op de website KiesMBO.nl. Ook is er bij elk perspectief een toelichtende tekst. Deze worden getoond op de website van SBB en op KiesMBO.nl. Ook in Studie in cijfers bestaat de mogelijkheid deze toe te voegen. In de toelichtingen – per kans en per kwalificatie – zijn de kansen uitgelegd en waar nodig is toegevoegd waarom er geen perspectief kan worden getoond, of er sprake is van veel bbl'ers die na diplomering kunnen blijven werken bij het leerbedrijf, er sprake is van een hoge doorstroom naar een andere mbo-opleiding of naar het hbo, etc. Bijvoorbeeld bij een opleiding tot manager staat in de toelichting dat de meeste gediplomeerden als beginnend beroepsbeoefenaar in de sector aan het werk zullen gaan en later zullen doorstromen naar een baan op het niveau van de opleiding.
-
De gegevens worden jaarlijks geactualiseerd. SBB gebruikt in alle uitingen waarin verwezen wordt naar Kans op werk steeds dezelfde typeringen.